Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej charakterystyczne są białe, sterczące ostańce skalne. Skały wapienne od lat były tu wypłukiwane, odporniejsze ich fragmenty ostały się (stąd nazwa ostańce) w terenie jako obiekty o ciekawych kształtach, często nazywanych przez ludność.

W wielu miejscach na Jurze ostańce te pojedynczo lub jako grupy skał stają się centrum wspinaczkowym. Popularne centra wspinaczkowe to np. Skały Kroczyckie i Podlesickie, Skały Rzędkowickie, Skalne Miasto Podzamcza oraz skałki w Dolinkach Krakowskich. Najbardziej znane ostańce na Jurze to:

1. Okiennik Wielki w Skarżycach

Okiennik Wielki to odosobniony, potężny ostaniec o charakterystycznym kształcie z otworem przypominającym otwór okienny, stąd jego nazwa, do otworu można się dostać bez specjalistycznego sprzętu.

2. Maczuga Herkulesa

Słynna Maczuga Herkulesa sterczy niedaleko zamku Pieskowa Skała, przy samej drodze. To najpopularniejszy twór skalny na Jurze, w Ojcowskim Parku Narodowym, stanowiąc zarazem jego wizytówkę, dzieci uczą się o nim w podręczniku, stąd znany jest każdemu Polakowi.

3. Brama Krakowska w Ojcowie

Brama Krakowska to jedna z wielu bram skalnych na Jurze. To majestatyczny ostaniec położony w Dolinie Prądnika, w Ojcowskim Parku Narodowym, naprzeciw Źródełka Miłości.

4. Brama Bolechowicka w Bolechowicach

Brama Bolechowicka to najpiękniejsza i najpotężniejsza brama skalna na Jurze, otwiera Dolinę Bolechowicką, często wykorzystywana jest przez wspinaczy, to taki poligon ćwiczebny przed większymi wyzwaniami alpinistycznymi.

5. Góra Zborów

Góra Zborów to masyw skalny na Jurze, to popularny obszar skałkowy i wspinaczkowy, położony w Skałach Kroczyckich, w miejscowości Podlesice. Jest bardzo widokowy, udostępniono tu do zwiedzania Jaskinię Głęboką i utworzono lapidarium ze skałami budującymi Jurę, to jeden z must be Jury Krakowsko Częstochowskiej

6. Mirowskie Skałki

Mirowskie Skałki zwane też Grzędą Mirowską to bardzo malowniczy ciąg ostańców skalnych pomiędzy zamkami w Mirowie i Bobolicach, jeszcze niedawno wiódł tędy fragment czerwonego pieszego Szlaku Orlich Gniazd, niestety obecnie szlak poprowadzono pobliską drogą asfaltową, bo teren wokół zamków ogrodzono i wstęp na ten teren jest tylko płatny, przy zamku w Mirowie, na szczęście można jeszcze przejść spory fragment Skałek Mirowskich, ale nie ma już przejścia pod zamek Bobolice.

Jaskinie na Jurze

Mniej widoczne, ale nie mniej liczne i atrakcyjne są jaskinie i groty na Jurze Krakowsko Częstochowskiej, namiętnie eksplorowane przez grotołazów i speleologów. Największe ich skupiska znajdują się w okolicach Ojcowa i w Sokolich Górach koło Olsztyna. Ciekawe jaskinie na Jurze to:

1. Grota Łokietka w Ojcowie

Grota Łokietka to bardzo popularna jaskinia w Ojcowskim Parku Narodowym, udostępniona dla turystów, skrywał się w niej niegdyś sam Łokietek, stąd nazwa. Czynna jest tylko w sezonie, od kwietnia do października, a znajduje się nieco na uboczu, dojście niebieskim lub czarnym szlakiem.

2. Jaskinia Ciemna w Ojcowie

Jaskinia Ciemna jest o tyle unikatowa, że zwiedza się ją ze świeczką, jak to drzewiej bywało, nie ma tu oświetlenia elektrycznego, czynna tylko w sezonie, znajduje się w centralnej części OPN-U i Doliny Prądnika, ponad asfaltową drogą, wejście mieści się dość wysoko, za skałą Rękawica. Jako, że upodobały ją sobie nietoperze, zamykana jest w październiku, jak tylko pierwsze osobniki zaczynają przygotowania do hibernacji.

3. Jaskinia Głęboka w Podlesicach

Jaskinia Głęboka znajduje się niedaleko popularnej Góry Zborów, od kilku lat turyści mogą ją zwiedzać, a bilety kupuje się w pobliskim Centrum Dziedzictwa w Podlesicach (na parkingu), czynna tylko w sezonie.

4. Jaskinia Nietoperzowa w Jerzmanowicach

Jaskinia Nietoperzowa położona jest na obszarze Dolinek Podkrakowskich, to prywatna jaskinia, ale udostępniona dla turystów, kręcono w niej sceny z Horpyną dla filmu "Ogniem i Mieczem".

5. Jaskinia Wierzchowska Górna w Wierzchowiu

Jaskinia Wierzchowska Górna ma najdłuższą trasę turystyczną wśród jaskiń na Jurze, a nawet w całej Polsce, udostępniona cały rok, w sezonie codziennie, zimą tylko w weekendy.

6. Jaskinia Mamutowa w Wierzchowiu

Jaskinia Mamutowa leży niedaleko Wierzchowskiej, słynie obecnie z bardzo trudnych tras wspinaczkowych wiodących stropem groty, nie jest udostępniona ale jest dostępna dla każdego.

7. Jaskinia Koralowa w Sokolich Górach

Jaskinia Koralowa znajduje się w rezerwacie Sokole Góry w Olsztynie koło Częstochowy, to niebezpieczna jaskinia z otworem pionowym i takim samym rozwinięciem, tylko dla speleologów, za to z unikatowymi naciekami.